Sau hơn 2 năm thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở cấp trung học cơ sở (THCS), đã có nhiều ý kiến cho rằng việc tích hợp các môn khoa học tự nhiên, lịch sử và địa lý trong giảng dạy vẫn đang gặp phải nhiều khó khăn và chưa thật sự phù hợp với tình hình giáo dục ở Việt Nam. Điều này đã đặt ra nhu cầu cần điều chỉnh lại phương pháp giảng dạy.
Tuy nhiên, không nhiều người biết rằng hơn nửa thế kỷ trước, hệ thống giáo dục Việt Nam đã thành công trong việc áp dụng mô hình giảng dạy tích hợp khoa học tự nhiên và môn sử – địa ở cấp trung học phổ thông. Thành công này đã được xây dựng nhờ vào việc chuẩn bị sẵn sàng đội ngũ giáo viên được đào tạo theo hướng tích hợp.
Khi nhìn lại vào chương trình giáo dục trung học tổng hợp sau năm 1964, chúng ta thấy xuất hiện một loại hình trường trung học mới tại miền Nam. Đó là trường trung học kiểu mẫu, ví dụ như Trung học kiểu mẫu Thủ Đức thuộc Trường Đại học Sư phạm Sài Gòn. Những trường này có sứ mệnh nghiên cứu và thử nghiệm chương trình giáo dục trung học tổng hợp, đồng thời là nơi thực hành và quan sát cho sinh viên sư phạm. Mô hình giáo dục này đề cao sự kết hợp giữa kiến thức phổ thông và hướng nghiệp, đảm bảo kiến thức về tự nhiên, xã hội, công nghệ và nghệ thuật liên quan mật thiết đến cuộc sống hàng ngày của học sinh.
Chương trình trung học tổng hợp tập trung vào sự phát triển toàn diện của con người, ứng dụng kiến thức vào cuộc sống, tạo điều kiện cá nhân hóa giáo dục và thúc đẩy dân chủ trong quá trình học tập. Điểm đặc biệt của chương trình này là việc học sinh từ cấp trung học cơ sở đến cấp trung học phổ thông được học chung một chương trình, sau đó mới phân hóa theo định hướng nghề nghiệp tại cấp trung học phổ thông.
Tuy nhiên, việc áp dụng mô hình giảng dạy tích hợp cũng đặt ra những thách thức, đặc biệt trong việc đào tạo đội ngũ giáo viên thích hợp. Người tham gia việc biên soạn chương trình và giảng dạy tích hợp, như nhà giáo Bùi Quang Hân, cho biết rằng thành công của việc áp dụng mô hình này trong quá khứ là nhờ vào việc đào tạo sớm và liên tục cho các giáo viên. Các giáo viên đã được đào tạo về nhiều môn chuyên môn và sư phạm, bao gồm cả lý – hóa, sử – địa và nhiều môn khác. Điều này đã giúp họ thích nghi và thực hiện mô hình giảng dạy tích hợp một cách hiệu quả.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, hệ thống giáo dục đã chuyển từ mô hình giảng dạy tích hợp sang mô hình phân môn sớm, khi các môn học đã được tách ra từ cấp học tiểu học. Điều này đã gây ra sự tách biệt trong tư duy và phương pháp giảng dạy của các giáo viên, khiến việc thực hiện mô hình giảng dạy tích hợp trở nên khó khăn hơn.
Từ năm 2011 trở đi, có sự chú trọng đến việc nghiên cứu và đào tạo giáo viên cho mô hình giảng dạy tích hợp nhằm phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh. Tuy nhiên, việc này vẫn còn thiếu sự đáp ứng đầy đủ. Một giải pháp mà người ta đề xuất là xây dựng chương trình đào tạo giáo viên tích hợp cấp tốc trong khoảng 2-3 năm, tập trung vào các môn chuyên môn, sư phạm và ngoại ngữ. Các giáo viên tốt nghiệp khỏi chương trình này sẽ có bằng sư phạm khoa học tự nhiên hoặc sử – địa (tạm thời), được trả lương như các giáo viên đã qua đào tạo 4 năm và sau đó tiếp tục học để đạt được bằng cử nhân sư phạm sau thời gian làm việc.
Với việc thúc đẩy mô hình giảng dạy tích hợp trong giáo dục trung học phổ thông, một đề xuất cần được xem xét là duy trì chương trình giảng dạy hiện tại ở cấp học tiểu học và THCS. Ở cấp THPT, nên duy trì chương trình giảng dạy 8 môn bắt buộc và cho phép học sinh lựa chọn thêm 4 môn trong danh sách các môn như lý, hóa, sinh, địa, kinh tế và pháp luật, tin học, công nghệ, âm nhạc, mỹ thuật.
Đối với Trường THPT Sài Gòn, Thầy Hồ Viết Cường – Phó Hiệu trưởng Nhà trường cho biết: “Không thể bác bỏ những lợi ích của việc dạy tích hợp, tuy nhiên những bất cấp của việc dạy tích hợp đưa tới cho giáo viên và học sinh cũng không phải là nhỏ, vì vậy cần sớm có phương hướng điều chỉnh phù hợp để đảm bảo chất lượng của việc học tích hợp. Khối THPT tuy không có dạy tích hợp, tuy nhiên ảnh hưởng của việc dạy tích hợp từ cấp tiểu học, THCS sẽ có liên đới nhiều tới phương dáp dạy – học tại cấp học THPT”.
